شهرستان چاراویماق یکی از شهرستان‌های جنوبی استان آزربایجان شرقی است. مرکز این شهرستان، شهر قره‌آغاج می‌باشد.
واژهٔ «چاراویماق» از ترکیب دو واژهٔ «چار» (به‌معنی چهار) و «اویماق» (به‌معنی طایفه) به‌وجود آمده‌است. علت این نام‌گذاری این است که از قدیم‌الایام، چهار طایفهٔ بزرگ در این منطقه ساکن شده‌بودند. این طوایف، عبارتند از:
طایفهٔ آقاخانلو
طایفهٔ موسولانلو
طایفهٔ صولت‌نظام
طایفهٔ کورانلو
شهرستان چاراويماق با مساحت 12/3208 كيلومتر مربع از شمال به شهرستان هشترود از شرق به شهرستان ميانه، از غرب به شهرستان هشترود از شرق به شهرستان ميانه، ازغرب به شهرستان مراغه و استان آزربايجان‌غربي و از جنوب به استان‌هاي زنجان و آزربايجان‌غربی محدود است.
جغرافیای طبیعی شهرستان چاراویماق
آب و هوا: داراي تابستانهاي معتدل و خنك و زمستانهاي طولاني و پربرف مي‌باشد. ارتفاع عمومي زمين در اين شهرستان از 1300 متر تا 3200 متر متغير است.
ارتفاعات مهم: كوههای مهم چاراویماق عبارت‌اند از: داغْدالی (بلندترین قله 2918 متر)، اَرْبَطْ داغ (بلندترین قله 2834 متر)، خاله‌اوشاقی (بلندترین قله 2720 متر)، شاهسون‌داغی (بلندترین قله 2650 متر)، آتا (بلندترین قله 2620 متر) و داش‌بُلاغی (بلندترین قله 2059 متر). كوهستان پهناور قِرْخْ بُلاغ/ قِرْخ بولاق، كه مرز طبیعی میان شهرستان چاراویماق و شهرستان میاندوآب (در استان آزربایجان غربی) است، در جنوب شهرستان چاراویماق امتداد دارد. تپه‌های قراولخانه و شیطان‌تپه در این شهرستان واقع است.
منابع آبی: از چند چشمه آب گرم معدنی چاراویماق اهالی برای رفع بیماریها استفاده می‌كنند. رودهای دائم آیدوغموش و قوری‌چای (ریزابه زرینه‌رود به طول حدود نود كیلومتر با جهت كلی جنوب غربی) و چند رود فصلی در آن جریان دارند.
تقسیمات کشوری
شهرستان چاراويماق در سال 1374 تاسيس و بر اساس آخرين تقسيمات كشوري سال 85، اين شهرستان از 2 بخش مركزي و شاديان تشكيل يافته و داراي 6 دهستان بوده بطوريكه 4 دهستان چاراويماق مركزي به مركزيت شهر قره‌آغاج، دهستان ارسي و دهستان چاراويماق جنوب‌غربي به مركزيت روستاي ارسنگاي سفلي، دهستان ورقه به مركزيت روستاي سلطان‌آباد و دهستان قوري چاي شرقي به مركزيت روستاي آغزيارت در تابعيت بخش مركزي و 2 دهستان چاراويماق شرقي به مركزيت روستاي آغچه ريش و دهستان چاراويماق جنوب‌شرقي به مركزيت روستاي ذاكر كندي در تابعيت بخش شاديان قرار دارند. اين شهرستان از يك شهر به نام قره‌آغاج و تعداد 239 روستا تشكيل شده است.
جمعیت
در سرشماري آبان‌ماه 1385، جميعيت شهرستان چاراويماق در حدود 34797 نفر برآورد شده است.
جغرافیای تاریخی شهرستان چاراویماق
در 1323 ش، چاراویماق با 252 آبادی، یكی از دهستانهای شهرستان هشترود از استان سوم و چهارم (آزربایجان) ضبط شده است. در 1355 ش، چاراویماق (به مركزیت آبادی قره‌آغاج) با سه دهستان قوری‌چای، چاراویماق شمالی و چاراویماق جنوبی به عنوان بخش آمده است. در مهر 1379 شهرستان چاراویماق (به مركزیت شهر قره‌آغاج) با دو بخش و هفت دهستان تشكیل شد و در تقسیمات 1384 ش، دهستان چاراویماق شمال‌شرقی از آن جدا و ضمیمه شهرستان هشترود گردید.
نام شهرستان چاراویماق از دو واژه چار (چهار) و اویماق (به معنای طایفه و قبیله) تركیب شده است. قره‌آغاج، مركز شهرستان چاراویماق در ارتفاع حدود 1920 متری و در شصت كیلومتری جنوب شهر هشترود واقع است. كوه داش‌بلاغی در جنوب شرقی آن قرار دارد. این شهر قدمت چندانی ندارد و به نام رودی كه در نزدیكی آن جاری است، قره‌آغاج نامیده می‌شود. در دوره پهلوی دوم مركز بخشی به همین نام بود. توسعه محلات آن از دهه 1350 ش به بعد آغاز شد. در فروردین 1373 قره‌آغاج به شهر تبدیل شد.
آثار تاریخی و دیدنی شهرستان چاراویماق
گوور قلعه سی (قلعه گوور): نزدیك آبادی اَرْزِه خوران، در حدود 47 كیلومتری جنوب شرقی شهر قره‌آغاج است. اثر دیگر محوطه‌ای باستانی نزدیك آبادی بایزید در حدود 39 كیلومتری شمال‌شرقی قره‌آغاج است. مهم‌ترین بنای محوطه باستانی، عمارت كوچكی است كه در كنار پرتگاه قرار دارد و سفالهایی از هزاره دوم پیش از میلاد تا دوره اسلامی در آن پیدا شده است.
قلعه ضحاک: قلعه ضحاك است كه برفراز تونل راه‌آهن تهران ـ تبریز، بین دو شهر میانه و مراغه، قرار دارد و بقایایی از حصارهای محكم آن برجامانده است. بنای آن بسیار محكم و دیوار آن دو لایه با پیشامدگیهای مدور دفاعی بوده كه احتمالاً در دوره اسلامی (ظاهراً اسماعیلیه)، استحكام بیشتری یافته است. ساختمان قلعه با دو حصار جانبی پرتگاههای مشرف به رودخانه را در مغرب و مشرق می‌بندد.
ایلات چاراویماق
ایل شاهسون در دهستان چاراویماق جنوب شرقی، ییلاق و قشلاق و در دهستانهای چاراویماق شرقی و ورقه، قشلاق می‌كنند. ایل قره‌داغ در دهستان چاراویماق جنوب غربی ییلاق و در دهستان چاراویماق مركزی قشلاق می‌كنند. طوایف مستقل كورانلار یا گوركانلو در چاراویماق جنوب‌شرقی و حیدرلو در چاراویماق جنوب‌غربی ییلاق و حاج علیلو در چاراویماق مركزی قشلاق دارند. طایفه‌ای به نام موصالّی/ موصلی ــ كه شیعه‌اند و زبانی مختلط از تركی، فارسی و كردی دارند ــ در این شهرستان به سر می‌برند. اهالی شهرستان نیز شیعه و به زبان تركی سخن می‌گویند.
کشاورزی، صنعت و معدن
اهالی چاراویماق به كشاورزی، باغداری، كار در معدن، زنبورداری، مرغداری و دامداری اشتغال دارند. از صنایع‌دستی آن فرش با طرح گل ابریشم كه صادر می‌شود، قالیچه‌های بادوام (برای مصارف محلی)، جاجیم و گلیم است. محصولات عمده چاراویماق، گندم و جو، بنشن، علوفه، تره‌بار و محصولات باغی است . فراورده‌های لبنی، عسل، گندم، بنشن، چغندرقند، دانه‌های روغنی، انواع صیفی، پوست، فرش و خاك صنعتی كائولن از صادرات آنجاست. چاراویماق نمك آبی بسیار مرغوبی دارد و از معادن آن گچ، سنگ منگنز و كائولن استخراج می‌شود. در دوره پهلوی اول از معادن آن مس هم استخراج می‌شد.
تصاویر زیر مربوط به وضعیت تحصیل دانش آموزان در چاراویماق می باشد، منع تحصیل به زبان مادری از یک سو، تبعیض نیز از سوئی دیگر بب خلق تصاویر زیر شده است
